2019/4: İmam Matüridi ve Tevilatü'l-Kur'an Tercümesine Dair
Konu Sahibi: Beytullahimzaoglu,
Kategori: Diğer Makaleleri,
0 Yorum,
733 Okunma
04-05-2020, 19:51
(Son Düzenleme: 05-06-2020, 13:21, Düzenleyen: Beytullahimzaoglu.)
![[Resim: sair-2.jpg]](https://www.beytullahimzaoglu.com/2.Tasarim/yazilar/resimler/sair-2.jpg)
İMAM MATÜRİDİ ve
TE’VİLATÜ’L KUR’AN TERCÜMESİNE DAİR
(Beytullah İmzaoğlu – iletisim@beytullahimzaoglu.com)
GİRİŞ
Türkiye’mizde son yıllarda yapılan en güzel işlerden birisi de hiç şüphesiz İmam Matüridi’nin “Te’vilatü’l Kur’an” isimli tefsirinin evvela tahkikinin yapılması sonra da Türkçemize tercüme edilmesi olmuştur. Peki İmam Matüridi kimdir?
İMAM MATÜRİDİ
İmam Matüridi Semerkand’da doğmuş, orada yaşamış ve orada vefat etmiştir. Doğum tarihi ile alakalı net bir şey söyleyemesek de miladi IX. Asrın ilk yarısında doğduğu kabul edilmiş ve Miladi 944 senesinde vefat ettiği ifade edilmiştir. Kabrine hem arkadaşı hem de talebesi olan Hakîm es-Semerkandi tarafından “Bu mezar, mesaisini ilme veren, bütün gücünü ilim öğretmek için harcayan, dine dair kaleme aldığı eserleri takdirle yad edilen ve ömrünün meyveleri toplanan kişinin kabridir” ifadeleri yazdırılmıştır. Bu ise İmam Matüridi’nin yaşadığı devirdeki itibarını idrak edebilmemiz için bizlere mühim bir delil teşkil etmektedir gerçekten de O hayatında hiçbir resmi vazife kabul etmemiş, ilim uğrunda bir hayat yaşamış, zühd ve takva üzere hayatını geçirmiştir. İmam Matüridi’yi bu mevkilere yükselten sebeplerden bazıları da hiç şüphesiz yaşadığı muhitin sadeliği, güzelliği, merkeziliği ve yine O’nun İmam-ı Azam’a olan merbutiyetidir.
Ebu Mansur el-Matüridi, ehl-i Sünnet’in imamlarından ve bu ana yolun en çok itibar edilen reisi olan İmam-ı Azam Ebu Hanife’nin hem usulde hem de füruda takipçisi olan ve Hanefi Mezhebi’nin Maveraünnehir ve daha hususen Semerkand’daki en mühim temsilcisi mevkiine sahip olmuş olan bir mütekellim, fakih, usulcü ve müfessirdir. Silsilesi İmam Muhammed Şeybani, İmam Ebu Süleyman el-Cüzcani ve sair hocaları yoluyla İmam-ı Azam’a dayanmaktadır. Asıl tahsil terbiyesini ve icazetini ise Darü’l Cüzcaniye’de Ebu Nasr Ahmed el-İyazi’den almıştır.
İmam Matüridi’nin kelami görüşleri kendisinden sonra da takip edilmiş, sistemleştirilmiş ve bugün dahi Müslümanların kaahir ekseriyetinin mensubu olduğu Hanefi-Matüridi yolunun esasını teşkil etmiştir. O ve takipçileri sadece Matüridi’leri değil Eşari’leri tesirinde bırakmış ve ehl-i Sünnet’in bir diğer kelam ve akaid mezhebi olan Eşarilik de her müceddid imamda Matüridiye’ye yaklaşmıştır. Matüridilik ve Eşarilik birbirinden bağımsız ve farklı coğrafyalarda iki ayrı akım olarak doğmuş ve bu akımların mensupları kendilerini ehl-i Sünnet olarak adlandırmışlardır. Zamanla bu iki mezheb mensupları karşılaştıkça birbirlerini tanımışlar ve münazaralar dahi yapmışlardır. Daha sonraki asırlarda ise “ehl-i Sünnet’in itikadda iki imamı ve mezhebi vardır birisi İmam Matüridi ve mezhebi diğeri de İmam Eşari ve mezhebidir” anlayışı yerleşmiştir.
Kelam, fıkıh, usul-i fıkıh, tefsir gibi sahalarda eserler kaleme alan İmam Matüridi’nin bugüne ulaşan iki eseri vardır birincisi Kitabü’t-Tevhid’dir ki ne yazık ki bugün tek bir nüshası bulunabilmiştir. Kitabü’t-Tevhid’in intişar edememesinin sebebleri gerek lisanının ağır olması gerekse de tertibinin mes’eleli olması olarak ifade edilmiştir ve yine görüşlerinin İmam Ebul Muin en-Nesefi tarafından -daha kolay anlaşılmasını sağlayacak şekilde- sistemleştirilmesi de bunun bir sebebi olarak zikredilmiştir. Günümüze ulaşan bir diğer eseri de makalemize mevzuu edindiğimiz Te’vilatü’l Kur’an’dır. Te’vilat’ın, Kitabü’t-Tevhid’in aksine günümüze nice nüshası ulaşmıştır çünkü bu eserini kendisi değil de kendisinden ders alan talebeleri dinleyerek yazıya geçirmiştir. Te’vilatü’l Kur’an’da kelami bahislerin de yer alması Matüridi’nin görüşlerinin takip edilmesini kolaylaştırmış belki de Kitabü’t-Tevhid’in Te’vilat kadar intişar edememesinin bir başka sebebini de teşkil etmiştir.
TE’VİLATÜ’L KUR’AN ve TERCÜMESİ
İmam Matüridi’nin en hacimli eseri olan bu kitabın 40 civarında yazma nüshasının neredeyse hepsi tam metin olarak günümüze intikal etmiştir. Yine bu kitaba yapılan şerhlerin dahi tam metin olarak günümüze ulaşması, Te’vilat’a gösterilen ehemmiyetin bir nişanesi olsa gerektir. Kitab, bir tefsir kitabı olmasının yanında kelam, mezhebler, fıkıh, usul-i fıkıh, İslam dışı inanç ve akımlara dair bilgileri de muhtevidir.
Te’vilat, bilinen ve bugüne ulaşan ilk dirayet tefsiri olma vasfına sahiptir, bununla beraber rivayeti de ihmal etmez. Kitab, Te’vilatü’l Kur’an adının yanında “Kitabü’t-Te’vilat, Te’vilatü’l-Ehl-i Sünne, Te’vilatü’l- Matüridiye” isimleri ile de yad edilmiştir.
Te’vilat’ın Arapça tahkiki Bekir Topaloğlu’nun reisliğinde bir ilim hey’eti tarafından 2005-2011 yılları arasında yapılmış ve son cildi indeks olmak üzere 18 cild halinde neşredilmiştir. Bundan sonra eserin tercüme edilmesi için bir talep oluşmuş olsa da Bekir Topaloğlu’nun Diyanet İşleri Başkanlığı, Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Araştırmaları Merkezi gibi müesseselere yaptığı müracaatlar neticesiz kalmış, nihayetinde Ümraniye Belediyesi eski reisi ve Topaloğlu’nun talebesi Hasan Can Bey, tercüme ve neşr işini finanse etmeyi - Topaloğlu’nun ifadesiyle- tereddüdsüz kabul etmiştir. Bundan sonrasında ise eser, Yusuf Şevki Yavuz’un editörlüğünde 2015-2019 seneleri arasında bir ilim hey’eti tarafından tercüme edilmiş ve Ensar Neşriyat tarafından da aynı yıllar içinde cild cild ve toplamda da 17 cild halinde neşredilmiştir.
TERCÜMENİN HUSUSİYETLERİ
Tercümede Ümraniye Belediyesi eski reisi Hasan Can’ın usulen bir takdim yazısı, Bekir Topaloğlu’nun önsözü ve Yusuf Şevki Yavuz’un İmam Matüridi’nin hayatına ve eserlerine dair bir makalesi yer almaktadır.
Tercümede ayet-i kerimelerin Kur’ani harflerle asılları verildikten sonra mealleri ise Hayreddin Karaman ve arkadaşları tarafından hazırlanan “Kur’an Yolu Meali” kitabı esas alınarak verilmiştir. Yine bahsi geçen hususlarda muhtelif kaynaklara atıflar yapılarak okuyucu için metnin idraki kolaylaştırılmıştır. Ayrıca her bir cildin sonuna kitabiyat ve dizin kısmı da eklenmiştir.
I. Cild: Fatiha Suresi’nin tefsirinin ve Bakara Suresi’nin mühim bir kısmının tefsirinin Bekir Topaloğlu tarafından yapılan tercümesini
II. Cild: Bakara Suresi’nin kalan kısmının tefsirinin Bekir Topaloğlu ve Al-i İmran Suresi’nin tefsirinin Kemal Sandıkçı tarafından yapılan tercümesini
III. Cild: Nisa Suresi’nin mühim bir kısmının tefsirinin Yunus Vehbi Yavuz tarafından yapılan tercümesini
IV. Cild: Nisa Suresi’nin kalan kısmının tefsirinin ve Maide Suresi’nin tefsirinin Kemal Sandıkçı tarafından yapılan tercümesini
V. Cild: Enam Suresi tefsirinin ve Araf Suresi’nin tefsirinin mühim bir kısmının Kemal Sandıkçı tarafından yapılan tercümesini
VI. Cild: Araf Suresi’nin tefsirinin kalan kısmının, Enfal ve Tevbe surelerinin tefsirinin Fadıl Ayğan tarafından yapılan tercümesini
VII. Cild: Yunus, Hud, Yusuf, Ra’d ve İbrahim surelerinin tefsirinin Kemal Sandıkçı tarafından yapılan tercümesini
VIII. Cild: Hicr, Nahl ve İsra surelerinin tefsirinin Yunus Vehbi Yavuz tarafından yapılan tercümesini
IX. Cild: Kehf, Meryem, Taha, Enbiya ve Hac surelerinin tefsirinin İbrahim Tüfekçi tarafından yapılan tercümesini
X. Cild: Mü’minun, en-Nur, el-Furkan, eş-Şuara ve en-Neml surelerinin tefsirinin Mehmed Erdoğan tarafından yapılan tercümesini
XI. Cild: Kasas, Ankebut, Rum, Lokman, Secde, Ahzab ve Sebe surelerinin tefsirinin Fadıl Ayğan tarafından yapılan tercümesini
XII. Cild: Fatır, Yasin, Saffat, Sad ve Zümer surelerinin tefsirinin Kemal Sandıkçı tarafından yapılan tercümesini
XIII. Cild: Mü’min (Ğafir), Fussılet, Şura, Zuhruf, Duhan, Casiye, Ahkaf ve Muhammed surelerinin tefsirinin Kemal Sandıkçı tarafından yapılan tercümesini
XIV. Cild: Fetih, Hucurat, Kaf, Zariyat, Tur, Necm, Kamer, Rahman, Vakıa ve Hadid surelerinin tefsirinin Kemal Sandıkçı tarafından yapılan tercümesini
XV. Cild: Mücadile, Haşr, Mümtehine, Saf, Cum’a, Münafikun, Tegabun, Talak, Tahrim ve Mülk surelerinin tefsirinin Kemal Sandıkçı tarafından yapılan tercümesini
XVI. Cild: Kalem, Hakka, Mearic, Nuh, Cin, Müzemmil, Müddessir, Kıyame, İnsan (Dehr) ve Mürselat surelerinin tefsirinin İbrahim Tüfekçi tarafından yapılan tercümesini
XVII. Cild: Nebe, Naziat, Abese, Tekvir, İnfitar, Mutaffifin, İnşikak, Buruc, Tarık, A’la, Gaşiye, Fecr, Beled, Şems, Leyl, Duha, İnşirah, Tin, Alak, Kadr, Beyyine, Zilzal, Adiyat, Karia, Tekasür, Asr, Hümeze surelerinin tefsirinin Mehmed Erdoğan; Fil, Kureyş, Maun, Kevser, Kafirun, Nasr, Tebbet, İhlas, Felak ve Nas surelerinin tefsirinin de Bekir Topaloğlu tarafından yapılan tercümesini mündericatına almaktadır.
“Şeyh, İmam, Şeyhülislâm, İmâmü’l-Hüdâ, Alemü’l-Hüdâ, Reîsü Meşâyihi Semerkand, İmâmü’l-Mütekellimîn, Musahhihu Akaidi’l-Müslimîn, İmâmü Ehli’s-sünne” unvanları ile de yad edilen İmam Matüridi’nin bu en meşhur eserinin evvela Arapça tahkikini (edisyon-kritik) sonra da Türkçe tercümesini yapıp, neşredilmesine vesile olan herkese samimiyetle ve hürmetle teşekkür etmek gerçekten de vicdani bir borçtur.
KAYNAKÇA
Ahmet Özel, Hanefi Fıkıh Alimleri, İstanbul, 2017
Bekir Topaloğlu, Kelam İlmi Giriş, İstanbul, 2011
Fahreddin Razi, Münazarat: Dini-Felsefi Tartışmalar (tercüme: Ömer Yıldırım) İstanbul, 2016
Ebul Muin en-Nesefi, Tevhidin Sırları (tercüme: Hülya Alper) İstanbul, 2017
Ebul Yüsr Pezdevi, Ehl-i Sünnet Akaidi (tercüme: Şeraffeddin Gölcük) İstanbul, 2013
Ebu Mansur el-Matüridi, Kitabü’t-Tevhid (açıklamalı tercüme: Bekir Topaloğlu) İstanbul, 2013
Ebu Mansur el-Matüridi, Te’vilatü’l-Kur’an Tercümesi I-XVII (editör: Yusuf Şevki Yavuz) İstanbul, 2015-2019
Hasan Gümüşoğlu, İslam Mezhepleri Tarihi, İstanbul, 2013
Matüridi, TDV İA (https://islamansiklopedisi.org.tr/maturidi erişimi tarihi: 13.04.2019)
Matüridiyye, TDV İA (https://islamansiklopedisi.org.tr/maturidiyye erişim tarihi: 13.04.2019)
Nureddin es-Sabuni, Matüridiyye Akaidi (tahkik ve tercüme: Bekir Topaloğlu) İstanbul, 2017
Recep Alpyağıl, Dini-Felsefi Açıdan Matüridi Gelen-ek-i Klasik ve Çağdaş Metinler Seçkisi III, İstanbul, 2016
Ulrich Rudolph, Maturidi Semerkand’da Ehl-i Sünnet Kelamı, İstanbul, 2016
...
...
İktibaslarınızda bu sayfayı şu şekilde kaynak gösteriniz:
Kaynak: www.Beytullahimzaoglu.com
...
Twitter - YouTube - Instagram
İktibaslarınızda bu sayfayı şu şekilde kaynak gösteriniz:
Kaynak: www.Beytullahimzaoglu.com
...
Twitter - YouTube - Instagram
| Konu ile Alakalı Benzer Konular | |||||
| Konular | Yazar | Yorumlar | Okunma | Son Yorum | |
| 2019/5: M. Kemal Samsun'a Gitmek İçin Devletten Neler İstedi | Beytullahimzaoglu | 0 | 1,441 |
15-05-2020, 15:38 Son Yorum: Beytullahimzaoglu |
|